Nakon izbora u Grčkoj: Uzdrmana dominacija Nove demokratije

Dr. Tomi Dimitrovski: „Nakon lokalnih izbora u Grčkoj 2023: Gubitak Atine i Soluna uzdrmao dominaciju Nove demokratije

Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. Dr. Tomi Dimitrovski je bivši makedonski ambasador u Republici Sloveniji (2014-2018) i bivši generalni konzul u Solunu, Republika Grčka (2007-2014). U svom članku pod naslovom „Nakon lokalnih izbora u Grčkoj 2023: Gubitak Atine i Soluna uzdrmao dominaciju Nove demokratije/По локалните избори во Грција 2023: загубата на Атина и на Солун ја разнишаа доминацијата на Нова Демократија“ analizira aktuelna dešavanja u Grčkoj nakon lokalnih izbora i novu političku realnost. Njegov članak objavljujemo u cijelosti.

Nakon lokalnih izbora u Grčkoj 2023: Gubitak Atine i Soluna uzdrmao dominaciju Nove demokratije

Nova demokratija je ipak pobijedila na lokalnim izborima

Grčka ima specifičnu lokalnu upravu koja se sastoji od 332 opštine i 13 prefektura. Drugi krug lokalnih izbora održan je 8.oktobra 2023. Novi gradonačelnici i prefekti imat će mandat od pet godina, od 1.januara 2024. do 31.decembra 2028.godine.

Vladajuća konzervativna stranka Nova demokratija (članica Evropske narodne partije – EPP) pobijedila je na lokalnim izborima, ali nije uspjela ostvariti zacrtani cilj. Osvojila je samo osam od zacrtanih (svih) 13 prefektura i 202 opštine, osam više nego na izborima 2019.godine. Stranka PASOK (član Partije evropskih socijalista – PES) osvojila je 78 opština, 14 manje nego 2019. Ljevičarska SYRIZA osvojila je 15 gradonačelničkih mjesta, pet manje nego 2019. U devet opština pobijedili su kandidati koje podržavaju PASOK i SYRIZA. Komunistička partija (KKE) pobijedila je u šest opština, četiri više nego 2019. Pobjeda KKE u gradu Patrasu najveći je uspjeh stranke na ovim izborima. Nezavisni kandidati će od 2024.godine upravljati sa 22 opštine, što je osam više nego na prošlim izborima.

Međutim, Nova demokratija je izgubila svoja dva najveća i najvažnija grada. Glavnim grčkim gradom Atinom do sada je upravljao Kostas Bakojanis, član stranke, sestrić premijera i predsjednika stranke Kyriakos Mitsotakisa. Pobjedu kandidata PASOK-a u Atini, univerzitetskog profesora mašinstva Harisa Doukasa, mediji su opisali kao najveći događaj ovih lokalnih izbora. Aktuelni gradonačelnik Soluna, drugog po veličini grada u zemlji, Konstantinos Zervas (nezavisni kandidat kojeg podržava Nova demokratija) izgubio je od nezavisnog kandidata kojeg podržava PASOK, advokata Steliosa Aggeloudisa. Predsjednik Nove demokratije Kirjakos Mitsotakis rekao je u obraćanju uvečer nakon izbora da ovo nije najbolji dan za njegovu stranku.

Novi val saradnje ljevičarskih partija ili samo jedan momenat

Stefanos Kasselakis, novi predsjednik SYRIZE, dao je podršku ljevičarskim i nezavisnim kandidatima za gradonačelnike u drugom krugu izbora. Upravo je to bila razlika koja je dovela do pobjede opozicije i nezavisnih kandidata u dva najveća grada u Grčkoj. U prošlosti, bivši predsjednici stranke, uključujući i Alexisa Tsiprasa, nisu željeli tako otvoreno podržati lijevo orijentirane kandidate iz drugih stranaka u ovakvim izbornim utakmicama.

Kasselakisovu pomoć u izboru gradonačelnika Atine i Soluna odmah su analizirali mediji, a neki su otišli i korak dalje i nagovijestili moguću buduću saradnju SYRIZE i PASOK-a. Sam Kasselakis je indirektno najavio takvu mogućnost, ali ju je predsjednik PASOK-a Nikos Androulakis odlučno odbacio. Predsednik PES-a Stefan Löfven dočekao je pobjedu PASOK-a u Atini, ali i u Solunu, Pireju i na Kritu. Löfven je istakao novi trend u zemlji, koji je započeo pobjedom u ovim gradovima.

Grčka 28.oktobra obilježava dan početka antifašističke borbe, u većim gradovima održavaju se vojne parade. Na centralnoj vojnoj paradi u Solunu Kasselakis i Andrulakis su sjedili jedan pored drugog. No, govor tijela (analiziran od strane nekoliko medija) ih je odao da nisu u najboljim odnosima. Zatim, u svim narednim prilikama kada je došlo do bliskog kontakta ili rukovanja između dva glavna opoziciona lidera, postalo je primjetno da su odnosi među njima bili izuzetno hladni. Trenutno dvije najveće opozicione ljevičarske stranke djeluju samostalno, s malim izgledima za veću saradnju u lijevom bloku.

Nova istraživanja javnog mnijenja – preslagivanje političke scene

Iako je PASOK uz pomoć SYRIZE uspio postići veliko iznenađenje u Atini, posljednja istraživanja javnog mnijenja koje su sprovele relevantne agencije nisu baš naklonjena ovim dvjema strankama. Naprotiv, mjerenja krajem oktobra i početkom novembra pokazuju da Nova demokratija i dalje drži pozicije ostvarene sa parlamentarnih izbora održanih u junu ove godine. Nova demokratija dostiže 38, odnosno 40% i sa 22,8 na 23,8% više od drugoplasirane SYRIZE. PASOK je slabiji od SYRIZE za samo oko 1 do 2%. I to je prvi put nakon nekoliko godina da su PASOK i SYRIZA izjednačeni u rejtingu. Slijede Komunistička partija Grčke i manje partije: Grčko rješenje, Pobjeda i Plovidba za slobodom. Predsjednik Nove demokratije i premijer Mitsotakis sa rejtingom od 48% najpopularniji je političar. Slijedi Androulakis sa 13,8%, dok je Kasselakis na trećem mjestu sa 12,1%. Prvi put nakon nekoliko godina, lider PASOK-a ima veću popularnost (mjereno javnim mnijenjem) od predsjednika SYRIZE.

Sada se SYRIZA suočava sa novim izazovom – mogućnošću raskola u stranci. Nekoliko istaknutih članova ogradilo se od Kasselakisa ili je smijenjeno. U medijima se spekuliše i o mogućem formiranju nove stranke, koja bi nastala iz SYRIZE.

Čini se da je početni zamah euforije koju je selekcija Kasselakisa ostvarila krajem ljeta već prošao. Sada dolazi napet i neizvjestan period u SYRIZI. No, evidentna je i podrška Kasselakisu od strane mlađih birača. On je figura koja se razlikuje od drugih klišea u grčkoj politici. Veliki dio svog života proveo je u Sjedinjenim Državama. Tamo je završio školovanje i upoznao svog partnera s kojim se oženio u oktobru. Građanska ceremonija održana je u Sjedinjenim Državama, jer Grčka još nije dozvolila ovakav brak. Kasselakis je taj koji obećava da će se boriti da istospolni brakovi budu priznati u Grčkoj u budućnosti.

Evropski izbori 2024. – novi test za političke stranke

Nikos Androulakis želi da vrati PASOK na staro. U proteklim decenijama, Grčkom je u nekoliko navrata upravljala ova partija. Androulakisov cilj je da osvoji više poslanika od SYRIZE na evropskim izborima u Grčkoj. Sada sa novim gradonačelnikom Atine, apetiti PASOK-a još više rastu, pa lider želi da tu stranku vidi kao pobjednika narednih parlamentarnih izbora. I Androulakis i Kasselakis sada vide pukotine u apsolutnoj dominaciji Nove demokratije nad zemljom.

Gubitkom Atine i Soluna, Nova demokratija je izgubila apsolutnu vlast

Kasselakis ostaje posljednja promjena u grčkoj politici. Pojava novog lica na političkoj sceni u Grčkoj, pripadnika LGBT zajednice, donekle je poremetila ravnotežu političkih stranaka. Ipak, sada je najveća euforija u PASOK-u s obzirom da će od 1.januara 2024. imati veliki utjecaj u dva najveća grada. Ali usprkos gubitku lokalne samouprave, Nova demokratija je i dalje na vrhuncu svoje političke moći. Ima snažan mandat u Parlamentu uz podršku 158 poslanika (od mogućih 300) da vodi državu do 2027.godine.

Nakon završetka pandemije Covid-19, prihodi od turizma u ovoj mediteranskoj zemlji svake godine obaraju rekorde. Makroekonomski pokazatelji idu u prilog Vladi, ali se nagovještavaju novi pozitivni izvještaji o ekonomskim parametrima u zemlji od strane vodećih svjetskih institucija u toj oblasti. Uostalom, Vladu i premijera pohvalila je i Christine Lagarde tokom nedavne posjete Atini.

U dva najveća grada, Atini i Solunu, živi više od polovine ukupnog stanovništva zemlje. Vladajuća Nova demokratija izgubila je utjecaj tamo. Sada, ekonomski rast i poboljšanje učinaka centralne vlade ostaju glavno oružje u rukama Nove demokratije za zadržavanje političke dominacije u zemlji.

O autoru:

Dr. Tomi Dimitrovski je bivši makedonski ambasador u Republici Sloveniji (2014-2018) i bivši generalni konzul u Solunu, Republika Grčka (2007-2014). Tomi Dimitrovski je doktor nauka (Univerzitet Sheffield, Ujedinjeno Kraljevstvo, 2018). Predaje strateško upravljanje zdravstvenim organizacijama na Univerzitetu Sheffield, Ujedinjeno Kraljevstvo, i zdravstveni menadžment na Evropskom kampusu Univerziteta York u Solunu, Republika Grčka.

Članak predstavlja stav autora in ne odražava nužno stav IFIMES-a.

Ljubljana/Skopje 13.novembar 2023