Kolijevka nauke, Kuća mudrosti: Da li moderna nauka svoj razvoj duguje Bagdadu iz 9. stoljeća?

Nakon cvjetanja nauke i filozofije u antičkom periodu, dolazi do mračnog doba, tj. srednjeg vijeka. Ipak, nije svuda srednji vijek bio mračan – u Arapskom svetu ovaj period poznat je kao „zlatno dobaˮ

I dio

Kao svjetionik intelektualnog razvoja, Bagdadska Kuća mudrosti je stoljećima pružala dobrodošlo utočište akademicima širom arapskog regiona.

U današnje vrijeme, politički ćorsokak, sukobi i rastuće tenzije zahvatili su Irak, a građani zemlje suočeni su s još jednom serijom političkih sporova koji su odnijeli desetine života, baš kao iu ratovima, nestabilnosti i humanitarnoj krizi proteklih godina.

Međutim, uprkos sumornoj sjenci sadašnjeg razvoja događaja i protekle dvije decenije, Bagdad je nekada bio među najbogatijim, najprosperitetnijim i nauci najprijateljskim gradovima na svijetu.

Dok je mračno doba Evrope trajalo između 5. i 14. vijeka, islamski svijet je počeo svjedočiti blistavoj antezi osnivanjem Kuće mudrosti (Bayt al-Hikmah) u 8. vijeku u Bagdadu.

Sve je počelo zamjenom Omajadskog kalifata (drugog od četiri velika kalifata nakon smrti poslanika Muhameda a. s.) od strane Abasida 750. godine.

Najeksplicitnija razlika između Omajada i Abasida bila je njihova državnička umijeća i kultura.

Abasidi, za razliku od Omajada, ne samo da su se oslanjali na ekspanziju, već su davali prioritet uspostavljanju institucija i kulture oko države.  Kao dio svog plana, Abasidi su počeli graditi gradove sa Bagdadom, osnovanim 756. godine, njihovim simbolom kulturnog napretka.

Uzimajući za uzor drevno Perzijsko carstvo, Abasidi su počeli formirati administrativne jedinice u Bagdadu i Hizanetul Hikmahu, što znači biblioteku mudrosti.  Ovaj prvi pokušaj doveo je do uspostavljanja velike biblioteke koju je izgradio kalif Harun Al-Rašid.

“Abasidi, za razliku od Umajada, ne samo da su se oslanjali na ekspanziju, već su davali prioritet uspostavljanju institucija i kulture širom države. Kao dio svog plana, Abasidi su započeli postavljanje gradova s ​​Bagdadom, osnovanim 756. godine, njihovim simbolom kulturnog napretka”

Biblioteka mudrosti sadržavala je rukopise i knjige o nekoliko tema na nekoliko jezika koje su prikupili otac i djed Haruna Al-Rašida.

U narednom periodu, kada je Harun Al-Rašidov sin filozofa, Al Ma’mun – koji je postao abasidski kalif nakon svrgavanja svog brata – došao u Bagdad, pretvorio je Biblioteku mudrosti (Hizanetul Hikmah) u Kuću mudrosti (Bayt al  -Hikmah) gdje su se istaknuti učenjaci, naučnici i polimatičari širom svijeta različitih vjera posvetili unapređenju izgradnje znanja.

Al Ma’mun je bio pravi intelektualac, entuzijastičan i strastveni ovisnik o nauci koji je proučavao islamsku historiju, učio Kur’an napamet i savladao arapsku gramatiku.

Bio je i sjajan student, sjajna zvijezda filozofije i teologije svog doba, poznat kao Kalam na arapskom.

Budući da Kalam nosi obilježje dijalektičke debate, otvorio je put ranim muslimanskim teolozima da vode vlastite rasprave sa kršćanskim i jevrejskim – a Al Mamun je, tokom svoje vladavine, tražio otvorenost prema drugim kulturama, religijama i vjerovanjima  .

Kao prirodan rezultat njegovog stava prema ‘drugima’, Al Ma’mun je ohrabrio naučnike širom svijeta da posjete Bagdad.

Kuća mudrosti, kao rezultat toga, postala je glavno središte intelektualnosti, vođena svojim kosmopolitizmom koji je prvi put viđen.

To je dovelo do neviđenog rasta i uticaja Kuće mudrosti sa akvizicijom tekstova iz Grčke, Perzije i Indije, koji je narastao dodavanjem arapskih prijevoda ovih tekstova.

Prethodni zaključak bio je nastanak zajedničkog razumijevanja nauke, teologije i filozofije, što je Kuću mudrosti učinilo više od biblioteke već istinske riznice svijeta.

Odlučivši da stvori prepunu naučnu delegaciju, Al Ma’mun je pokupio 68 ljudi.  Grupa je uključivala najveće polimatičare njegovog vremena.  Komisija je proučavala specifična mjerenja, istraživanja i eksperimente, što je rezultiralo uspješnim naučnim nalazima.

Na primjer, tada je izmjerena dužina Zemljinog ekvatorijalnog pojasa sa 500 metara razlike u odnosu na sadašnji.  Astrološke studije o planetama i zvijezdama također su bile na dnevnom redu tima.

“Al Ma’mun je pretvorio Biblioteku mudrosti u Kuću mudrosti u kojoj su se istaknuti učenjaci, naučnici i polimatičari širom svijeta različitih vjera posvetili unapređenju izgradnje znanja”

U Kući mudrosti govorili su i čitali širok spektar jezika, uključujući arapski, farsi, aramejski, hebrejski, sirijski, grčki i latinski.

 

Za vrijeme njegove vladavine, u Bagdad su se doselili brojni ugledni nestorijanski, zoroastrijanski, vizantijski, rimokatolički i bramanski filozofi i mislioci sa Levanta i iz Irana, Iraka, Indije i Evrope. Oni su za kratko vreme preveli mnoge filozofske knjige i traktate sa starogrčkog, persijskog, sirijačkog, sanskrita, koptskog i latinskog jezika. Ovakva praksa prevođenja je pozitivno uticala i na muslimansku društvenu samosvest i ljubav prema nauci i znanju.

Nije svako mogao biti prevodilac. Prevođenje je  zahtijevalo  posebnu obuku, jer nije u pitanju lak zadatak. Grčki i arapski jezik imaju potpuno drugačiju morfologiju i sintaksu. Indoevropski sistem formiranja riječi je potpuno stran Arapima, koji su morali i da usvoje novu terminologiju, što je, doduše, bilo malo lakše u Siriji, gde je prethodno već postojalo prevodilaštvo. Prevodioci su prilikom prevođenja sa grčkog na sirijski preuzimali originalne grčke riječi ili formirali nove, Vještačke  riječi. Međutim, ni arapskim prevodiocima velika razlika u jezicima nije pravila problem, prvenstveno zbog toga što je većini prevodioca arapski bio drugi, a ne maternji jezik, te zato nisu mnogo obraćali pažnju na upotrebu književnog arapskog jezika i dobru formulaciju. Naravno, to je pravilo problem onima kojima je prevod bio  namijenjen  – vladarima, visokim zvaničnicima i obrazovnom sveštenstvu, budući da većina njih nije poznavala jezike sa kojih su dela prevođena, niti načine na koje taj jezik funkcioniše.

Važno je staviti Kuću mudrosti u kontekst grada Bagdada kao glavnog grada islamskog svijeta tokom njegovog zlatnog doba.  Bagdad je igrao veliku ulogu u širenju i širenju znanja u umjetnosti i nauci i u razvoju njihovog materijalnog bogatstva.

Ne bi bilo pretjerano zamisliti karavane kamila natovarene veličanstvenim knjigama i rukopisima kako križaju islamski svijet na putu da stignu do veličanstvenih biblioteka Bayt ili Dar A-Hikma u Bagdadu, Dar Al-Hikma u Kairu ili Velike biblioteke u Kordobi.

Al-Ma’moun je slijedio svog oca Al-Rashida u osnivanju mnogih viših instituta, opservatorija i tvornica za tekstil.  Navodi se da je broj viših instituta tokom njegove vladavine dostigao 332, a oni su bili krcati studentima koji su se bavili različitim predmetima iz umjetnosti i nauke.(ref.).  One su građene u najfinijem stilu, a najviše ih je bilo u džamijama i monumentalnim zgradama (Mashahid);  ova brojka isključuje ekvivalent osnovnih škola (Katateeb) ne uključujući škole.

Izgradio je i bolnice (Bimarstanat ili Maristanat), koje su bile krcate svojim ljekarima, hirurzima, oftalmičarima, zubarima i njihovim studentima (i naravno, kao i pacijentima).  (MJ & AS, str. 133)

 

Nastavit će se

Pripremila A. M.