Dvadeset najgorih epidemija i pandemija, koje su mijenjale tok ljudske historije i pustošile čovječanstvo!

Pandemija koronavirusa paralizovala je ne samo zdravstvne sisteme, već i život u mnogim državama. Broj oboljelih borji se u milionima, a umrlih u desetcima hiljada. Razne vrste bolesti tokom historije harale čovječanstvom, ponekad su mijenjale i tok historije, a nekad uništavale cijele civilizacije. Nabrojaćemo 20 najgorih epidemija i pandemija, koji datiraju od prahistorije do modernog doba.

1. Prahistorijska epidemija: oko 3000. godine pr.n.e

Prije više od 5000 godina, epidemija je izbrisala prahistorijsko selo u Kini. Tijela mrtvih bila su nagurana unutar kuća koja je kasnije zapaljena. Arheološko nalazište danas se naziva Hamin Mangha i jedno je od najbolje sačuvanih predhistorijskih nalazišta na sjeveroistoku Kine. Arheološka i antropološka studija pokazuju da se epidemija dogodila dovoljno brzo da nije bilo vremena za odgovarajuća ukopavanja, a nalazište nije ponovo naseljeno. Prije otkrića Hamina Manghe, još jedan prahistorijski masovni pokop koji datira otprilike u istom vremenskom periodu pronađen je na lokalitetu zvanom Miaozigou, na sjeveroistoku Kine. Zajedno, ova otkrića govore da se epidemija pustošila cijelu regiju.

2. Kuga u Ateni: 430. godine pr.n.e.

Oko 430. godine prije Hrista, nedugo nakon što je započeo rat između Atene i Sparte, epidemija je opustošila stanovnike Atene i trajala pet godina. Neke procjene navode da je broj poginulih dostigao brojku od čak 100.000 ljudi. Kakva je tačno ta epidemija bila još se sa sigurnošću ne zna, a kao mogućnosti su iznijete brojne bolesti, uključujući tifusnu groznicu i ebolu.

 

3. Antonina kuga: od 165. do 180. godine

Kad su se vojnici vraćali u Rimsko Carstvo iz ratnih pohoda, donijeli su više od plijena. Antonina kuga, koja je možda bila bolest velikih boginja, uništila je vojsku, ali i vjerovatno ubila više od 5 miliona ljudi u Rimskom carstvu, napisao je April Pudsey, viši predavač rimske historije na Sveučilištu Manchester Metropolitan.

 

 

4. Ciprijanova kuga: od 250. do 271. godine

Nazvana po Svetom Ciprijanu, biskupu Kartage (grad u Tunisu) koji je bolest opisao kao signal kraja svijeta. Procjenjuje se da je Ciprijanova kuga ubijala 5000 ljudi dnevno, samo u Rimu. Godine 2014. arheolozi u Luksoru otkrili masovno mjesto gdje su pokopane  žrtve kuge gdje su tijela bila prekrivena debelim slojem vapna koje se tada koristilo kao dezinfekcijsko sredstvo. Arheolozi su pronašli i tri peći koje se koriste za proizvodnju vapna, a ostaci žrtava kuge izgorjeli u divovskom ognjištu.

 

5. Justinijanova kuga: od 541. do 542. godine

Vizantsko carstvo opustošila je bubonska kuga. Kuga se nakon toga periodično ponavljala. Kuga je dobila ime po bizantskom caru Justinijanu (vladao je od 527. do 565. godine). Pod njegovom vladavinom Vizantsko je Carstvo doseglo svoj najveći procvat, kontrolišućiući teritoriju koji se protezao od Bliskog Istoka do Zapadne Evrope.

 

6. Doba Kuge ili Crna Smrt: od 1346. do 1353. godine

 

Doba kuge naziv je za period jedne od najrazornijih pandemija u historiji čovječanstva. Započevši u jugozapadnoj Aziji proširila se u Europu kasnih 1340-ih gdje je i dobila ime Crna Smrt. Neke procjene govore da je izbrisala više od polovine evropskog stanovništva. Izazvao ga je soj bakterije Yersinia pestis, a širile su je buhe ili zaraženi glodavci. Kuga je promijenila tok historije Evrope. Uz toliko mrtvih, radnu snagu je bilo teže pronaći, što je donijelo bolju plaću radnicima, a manjak jeftine radne snage također je vjerovatno doprinijelo tehnološkim inovacijama.

 

7. Epidemija Cocoliztli: od 1545. do 1548. godine

 

Infekcija koja je izazvala epidemiju bio je oblik virusne groznice koja je ubila 15 miliona stanovnika Meksika i Srednje Amerike. Među populacijom već oslabljenom od ekstremne suše, bolest se pokazala krajnje katastrofalnom. Cocoliztli je aztečka riječ za štetočinu.

 

8. Velike boginje

Velike boginje bile su endemične za Evropu, Aziju i Arabiju stoljećima, ubivši tri od deset osoba, zarazivši i ostatak ostatkom ožiljaka. Ali stopa smrtnosti u Starom svijetu opala je u usporedbi s virusom malih boginja u 15. vijeku s prvim evropskim istraživačima. Malena boginja postala je prva epidemija virusa koju je okončala vakcina. U kasnom 18. vijeku, britanski doktor po imenu Edward Jenner primijetio je da mliječne sluzbe zaražene blažim virusom zvanim boginjama djeluju imuno na male boginje. Ovaj ljekar slavno je vakcinisao kravlje osmerogodišnjeg sina vrtlara i potom ga izložio virusu malih boginja bez ikakvog uticaja. Danas su boginje skoro  potpuno izbrisane sa lica Zemlje

 

 

9. Velika londonska kuga: od 1665. do 1666. godine

Posljednja velika epidemija kuge u Velikoj Britaniji izazvala je masovni egzodus iz Londona, a predvodio ga je kralj Karlo II. Kuga je započela u travnju 1665. i brzo se širila ljetnim mjesecima. Buhe od glodavaca zaraženih kugom bili su jedan od glavnih prenosnika. Do trenutka kad je kuga prestala, umrlo je oko 100.000 ljudi, uključujući 15% stanovništva Londona. Ali to nije bio kraj patnji tog grada – 2. septembra 1666. započeo je tzv. Veliki požar u Londonu, koji je trajao četiri dana i spalio veliki dio grada.

 

10. Velika marsejska kuga: od 1720. do 1723. godine

 

Historijski zapisi govore da je velika marsejska kuga započela kad je brod zvan Grand-Saint-Antoine pristao u Marselju u Francuskoj, prevozeći robu iz istočnog Sredozemlja. Iako je brod bio u karanteni, kuga je ipak ušla u grad, vjerovatno putem buha na kugom zaraženim glodavcima.

Kuga se brzo proširila, a tokom sljedeće tri godine u Marseljeu i okolnim područjima možda je umrlo čak 100.000 ljudi. Procjenjuje se da je do 30 % stanovništva Marseljea stradalo.

 

 

11. Ruska kuga: od 1770. do 1772. godine

 

Ruska carica Katarina II (koja se naziva i Katarina Velika) bila je toliko očajna da obuzda kugu i obnovi javni red da je izdala užurbani dekret kojim je naredila da se sve tvornice presele iz Moskve. Do trenutka kad je kuga prestala, procijenjuje se da je umrlo čak 100.000 ljudi.

 

12. Epidemija žute groznice u Philadelphiji: 1793. godina

 

Kad je žuta groznica zahvatila Philadelphiju, tadašnju prijestolnicu Sjedinjenih Država, dužnosnici su pogrešno vjerovali da su robovi imuni. Kao rezultat tog vjerovanja, zatražili su zapošljavanje ljudi afričkog porijekla za njegovanje bolesnih. Bolest su prenosili komarci, koji su doživjeli procvat tokom posebno vrućeg i vlažnog ljetnog vremena u Philadelphiji te godine. Tek kad je zima stigla, a komarci izumrli, epidemija je napokon prestala. Do tada je umrlo više od 5000 ljudi.

 

13. Kolera

Kolera je zarazna bolest koju uzrokuje bakterija Vibrio cholerae. Zahvaća probavni trakt (tanko crijevo), a najčešće se prenosi zagađenom vodom. Infekcija je asimptomatska ili se prezentira proljevom kao najizraženijim simptomom. Volumen izgubljene tekućine i elektrolita može biti izuzetno velik (čak i 1 litra na sat) pa u neliječenim slučajevima kolera može imati i smrtni ishod.

 

 

14. Američka epidemija dječje paralize: 1916. godina

 

Epidemija polija koja je započela u New Yorku izazvala je 27.000 slučajeva i 6000 smrti u Sjedinjenim Državama. Bolest uglavnom pogađa djecu i preživjele ostavlja s trajnim invaliditetom. Epidemije su se pojavile sporadično u Sjedinjenim Državama sve dok Salk vakcina nije razvijena 1954. godine. Kako je vakcina postalo široko dostupna, slučajevi u Sjedinjenim Državama su opadali. Posljednji slučaj u Sjedinjenim Državama prijavljen je 1979. Svjetski napori u vakcinisanju  uvelike su smanjili bolest, iako ona još nije u potpunosti iskorijenjena.

 

15. Španska gripa ili groznica: od 1918. do 1920. godine

 

Procjenjuje se da je bilo oko 500 miliona oboljelih od španske gripe. Petina njih je umrla, a neke su autohtone zajednice potisnute na rub izumiranja. Širenje i smrtnost gripe pojačani su očajnim uvjetima vojnika i lošom prehranom u ratnim vremenima koju su mnogi ljudi doživljavali tokom Prvog svjetskog rata.

 

16. Azijska gripa: od 1957. do 1958. godine

Sa svojim korijenima u Kini, bolest je odnijela više od milion života. Virus koji je izazvao pandemiju bio je soj virusa ptičije gripe. Centri za kontrolu i prevenciju bolesti bilježe da se bolest agresivno proširila te su prvi slučajevi zabilježeni u Singapuru u februaru1957., u Hong Kongu u aprilu 1957., te obalnim gradovima Sjedinjenih Država u ljeto 1957. Ukupan broj smrtnih slučajeva bio je više od 1.1 miliona širom svijeta.

 

17. Hong Kong Pandemija 1968

 

Pandemija gripa – poznatog i kao “Hongkongški” – započela je u Kini u junu 1968, navodi “Enciklopedija Britanika”. To je treća pandemija gripa u 20-veku, koju je izazvao virus H3N2, od koga je preminulo milion ljudi širom sveta, od toga 100 hiljada u SAD.

Pretpostavlja se da je “Azijski grip” iz 1957. omogućio pandemiju “Hongkongškog gripa” kroz proces koji se naziva “promena antigena”, tokom koje se dešavaju male modifikacije gena virusa grupa – što, pojednostavljeno rečeno, dovodi do reakcije imunološkog sistema čoveka. Pomenutom promenom se objašnjava zašto ljudi obolevaju od gripa više puta.

 

18. Pandemija svinjske gripe H1N1: od 2009. do 2010. godine

 

Pandemija svinjske gripe 2009. izazvao je novi soj H1N1 koji se pojavio u Meksiku u proljeće 2009. prije nego što se proširio na ostatak svijeta. U jednoj godini virus je zarazio čak 1,4 milijarde ljudi širom svijeta i ubio između 151.700 i 575.400 ljudi.

 

19. Zapadnoafrička epidemija ebole: od 2014. do 2016. godine

 

Ebola je opustošila zapadnu Afriku između 2014. i 2016., s 28.600 prijavljenih slučajeva i 11.325 smrtnih slučajeva. Prvi slučaj koji je prijavljen bio je u Gvineji u decembru 2013., od tada se bolest brzo proširila na Liberiju i Siera Leone. Većina slučajeva i smrti dogodila se u te tri zemlje. Manji broj slučajeva dogodio se u Nigeriji, Maliju, Senegalu, Sjedinjenim Državama i Europi, izvijestili su Centri za kontrolu i prevenciju bolesti.

Ne postoji lijek za ebolu, iako su napori u pronalaženju vakcine su u toku. Prvi poznati slučajevi ebole dogodili su se u Sudanu i Demokratskoj Republici Kongo 1976. godine, a za virus se sumnja da se možda proširio od šišmiša.

 

 

20. Epidemija virusa Zika: od 2015. do danas

Uticaj nedavne epidemije Zika u Južnoj i Srednjoj Americi neće se znati još nekoliko godina. U međuvremenu, naučnici se suočavaju s utrkom protiv vremena kako bi virus stavili pod kontrolu. Zika virus se obično širi preko komaraca roda Aedes, iako se može prenijeti i spolnim putem kod ljudi.

Iako Zika obično nije štetna za odrasle ili djecu, može napasti dojenčad još u maternici i uzrokovati urođene mane. Vrsta komaraca koji prenose Zika virus najbolje uspijeva u toplim i vlažnim klimama, zbog čega su Južna i Srednja Amerika kao i južni dijelovi SAD-a glavna područja za širenje virusa.

 

 

dailyhawker.ca/Balkantimes.press